De kerk in het midden houden
Vandaag krijgt Jezus weer een bijzonder lastige strijd- en strikvraag voorgeschoteld: “is het geoorloofd belasting te betalen aan de keizer of niet?” (Mt 22, 17). Voor één keer spannen aartsvijanden samen om Jezus te strikken: langs de ene kant, “de Farizeeën”, die geen belastingen wilden betalen aan de gehate Romeinse bezetters; langs de andere kant, de aanhangers van Herodes die zich wilden aanpassen of zelfs onderwerpen aan de heersers (mogen we ze ‘collaborateurs’ noemen?). Het is een dilemma voor Jezus: als Hij zegt dat er belasting moet betaald worden aan de Romeinen, zullen de Farizeeën zeggen dat Jezus ongehoorzaam is aan God; als Hij zegt dat er geen belasting moet worden betaald aan de heidense bezetters, zullen de Herodianen zeggen dat Jezus het land in gevaar brengt. In Zijn geniale repliek (“Geeft dan aan de keizer wat de keizer toekomt, en aan God wat God toekomt.”) kiest Jezus niet “tussen God en de mensen, Hij verenigt en verzoent beiden” (Dr. Piet Penning de Vries SJ, 1995). Deze repliek is werkelijk even geniaal als het dubbelgebod van de liefde (Mt 22, 34-40), waar Jezus de liefde voor de medemens (Lv 19, 18) gelijk stelt met en koppelt aan de liefde voor God (Dt 6, 5).
De schrijver van 1 Pe 2, 13-17 zal de opstelling van Jezus verduidelijken: “onderwerpt u aan alle menselijke instellingen ter wille van de Heer (…) vreest God, eert de keizer”.
Ondertussen is de scheiding van Kerk en Staat al lang een feit: wij betalen allemaal belastingen, maar geven wij nog “aan God wat God toekomt”? In Gn 1, 26 staat er het volgende te lezen: “Nu gaan Wij [God] de mens maken, als beeld van Ons, op Ons gelijkend”. De mens zou met andere woorden op God moeten lijken. De heilige Laurentius van Brindisi (1559-1619) zet het probleem op scherp: “Als wij echt beeld van God willen zijn, dan moeten we op Christus lijken”. In de late Middeleeuwen was “De navolging van Christus” van Thomas a Kempis een heuse bestseller, maar wie houdt er zich vandaag de dag nog mee bezig om op Christus te lijken?
(B.N.)